Besianët e Schrammit dhe shqiptarët
Historiani gjerman Gottfried Schramm (1929-2017) ka studiuar në Göttingen, Erlangen dhe Tübingen, dhe përfundoi doktoratën e tij në 1953.
Ai ligjëroi historinë moderne të Evropës Lindore në Universitetin e Freiburgut (Breisgau) nga 1965 deri në pensionimin e tij. Libri i Schrammit në gjuhën gjermane “Anfänge des albanischen Christentums: die frühe Bekehrung der Bessen und ihre langen Folgen” (Origjina e krishterimit shqiptar: konvertimi i hershëm i besianëve dhe pasojat e tij afatgjata), Freiburg në Breisgau 1994, shkaktoi zemërim kur u botua, sepse kundërshtonte teorinë mbizotëruese të origjinës ilire të popullit shqiptar, shkruan sot Koha Ditore.
Schrammi i nxori shqiptarët nga basët e krishterë, ose besianët, një popull i hershëm thrakas të cilët u shtynë drejt perëndimit në Shqipëri nga atdheu i tyre malor origjinal në rajonin aktual kufitar bullgaroserbo- maqedonas në shekullin IX.
Teoria e Schrammit është ende e refuzuar, por pikëpamja e shqipes së hershme ( p. sh. besianëve) e përdorur si gjuhë liturgjike në manastir në gadishullin e Sinait në shekullin VI e bën temë për diskutim.
Në vijim është fragmenti i librit që nga gjermanishtja në anglisht e ka përkthyer i ndjeri Robert Elsie.
Një pikëpamje e re në historinë shqiptare
Më 1040 pas Krishtit, trupat e ofruara nga shqiptarët u revoltuan kundër një komandanti ushtarak bizantin në Italinë Jugore dhe iu bashkuan një kryengritësi që planifikoi të përmbyste perandorin në Kostandinopojë në 1043.
Me këtë informacion të regjistruar në vitet 1080 nga historiani bizantin Michael Attaliates, i cili vuri në dukje të gjitha ngjarjet e jetës së tij që dukej e rëndësishme për të, një komb hyri në analet e historisë së regjistruar, një popull që – sipas mendimit tradicional – kishte jetuar për shekuj diku në errësirë, përtej zotërimit të të dhënave historike.
