Andrea Lorenzo: Osmani duhet ta refuzojë votimin për Hotin

Virusi në një anë, pyetja kryesore është se a duhet të formohet qeveri e re apo të shpërndahet Kuvendi. Shkëmbimi i letrave mes presidentit Hashim Thaçi e kryeministrit Albin Kurti ishte për këtë. Thaçi preferon zgjidhjen e parë, Kurti të dytën.

Thaçi e ka pyetur Kurtin-Vetëvendosjen që të nominojë një kryeministër, nën nenin 95 të Kushtetutës. Ata iu përgjigjen se zgjedhjet e reja, pasi virusi të lejojë, janë zgjidhja e vetme legjitime politike dhe kushtetuese. Pajtohem me legjitimitetin politik, më pak atë kushtetues: në këtë pikë, teksti i Kushtetutës duket të jetë në anën e Thaçit.

Kurti, megjithatë, nuk ka refuzuar të nominojë një kryeministër dhe ka shprehur rezerva të bëjë këtë. Për më shumë, nuk ka afat kohor për caktimin e një emri. Andaj, Thaçi ishte gabim kur tha se do të emërojë dikë tjetër, sepse Kurti-Vetëvendosje e kishte zgjatur shumë. Nuk është tejkaluar asnjë afat, disa ditë kishin kaluar, dhe Kurti-Vetëvendosje nuk kishte hequr dorë shprehimisht nga e drejta e tyre. Nëse Thaçi nominon dikë tjetër – Hotin e LDK-së, duket se theu nenin 96 të Kushtetutës.

Nuk jam ekspert i ligjeve të Kosovës: por kjo, mendoj, është shumë e qartë. Dua të flas për pasojat e tij.

Nëse emërimi i Hotit si kryeministër është antikushtetues, ai duhet të ndjekë një votim në Kuvend që garanton besimin në qeverinë e tij e që do të ishte njëjtë antikushtetues.

Nëse një votim në Kuvend është antikushtetues, ai nuk duhet të mbahet në radhë të parë. Kjo s’është e shkruar në Kushtetutë dhe Rregulloren e Kuvendit, sepse ishte vështirë e imagjinueshme që Kuvendi do të bënte votime antikushtetuese. Por kjo zbrazëtirë është pengesë për atë që them: nëse një votim është antikushtetues, do të ishte absurde të thuash se ai duhet të mbahet gjithsesi.

Por kush mund ta ndalë votimin? Përgjigjja është e qartë: duhet të jetë kreu i Kuvendit, që cakton agjendën dhe është përgjegjës për funksionimin e tij.

Andaj kryeparlamentarja Osmani duhet të refuzojë lejimin e votimit të kabinetit Hoti në agjendën e Kuvendit. Dhe ajo duhet të refuzojë pavarësisht nëse është kërkesë e Kryesisë së Kuvendit, presidentit Thaçi apo dikujt tjetër.

Dikush mund të kundërshtojë se kryeparlamentarja nuk është interpretuese apo gjykatëse e Kushtetutës, prandaj nuk mund të bëjë atë që po them derisa Gjykata Kushtetuese të thotë ashtu. Kjo mund të tingëllojë e arsyeshme, por është e gabueshme. Është e lehtë të dëshmohet pse.

Presidenti Thaçi po ashtu nuk është gjyqtar i Kushtetutës. Po, pavarësisht kundërshtimeve të kryeministrit Kurti, ai vendosi të mos e shpërndajë Parlamentin: Ai interpretoi Kushtetutën (gjithsesi, në pikëpamjen time) në kuptim të asaj që shpërndarja s’është e domosdoshme. Në barasvlerë, kur Thaçi e caktoi Hotin ai vendosi që Vetëvendosje është tërhequr nga e drejta e tyre për të nominuar një kryeministër, sepse kanë pritur tepër gjatë: kjo, sërish, është interpretim i Kushtetutës (dhe thjesht gabim, siç thashë). Në të vërtetë, të gjitha autoritetet e larta interpretojnë kushtetutën kur veprojnë, saktësisht për të vendosur si të veprojnë.

Sigurisht, nëse veprojnë gabimisht, Gjykata Kushtetuese mund të intervenojë e të rregullojë gabimet e tyre: më pas ata duhet të bëjnë atë që u thotë gjykata. Por roli i gjykatës, në mënyrë tipike, është të intervenojë pas veprimeve. Dhe ekzistenca e saj nuk ua heq autoriteteve më të larta nga detyra e tyre interpretimin e Kushtetutës, por ta bëjnë atë siç duhet dhe të veprojnë në pajtim. Kjo është puna e tyre, për këtë kanë marrë garanci në fuqitë më të mëdha publike.

Një tjetër përjashtim, më praktik: çfarë do të përfitonte Kosova nga kjo? Refuzimi i mbajtjes së votimit të Qeverisë Hoti vetëm do të shtynte gjërat.

Jo aq, sepse refuzimi i kryeparlamentares që ta vërë në votim në agjendë është i patejkalueshëm, për tri arsye: (1) Kuvendi nuk mund të votojë çështjet që s’janë në agjendë; (2) Kreu i Kuvendit “cakton agjendën, thërret dhe drejton seancat” e këtij organi (neni 67.7(2) i Kushtetutës), që nënkupton se askush tjetër nuk mund të caktojë agjendën; dhe (3) Kryeparlamentari ka gjithmonë të drejtë të bëjë ‘interpretimin final të Rregullores së Kuvendit para seancave plenare’ (neni 17.1 i Rregullores së Kuvendit). Andaj, pa pajtimin e Osmanit një votim për Hotin nuk mund të bëhet. Refuzimi i saj do të detyronte Thaçin të tërhiqej nga dekreti i tij ilegal për caktimin e Hotit, ose të kërkojë nga Gjykata Kushtetuese nëse refuzimi i Osmanit është legal. Në të dyja mënyrat, Kosova do të përfitonte.

Dy argumente të tjera në favor të sugjerimit tim, përfundimisht, një pragmatik e një politik. Fillimisht, nuk është e këshillueshme të ketë ndryshim në qeveri përderisa pandemia po vazhdon, sepse përfshin një vakum të shkurtër në kapacitetin de facto të Qeverisë për të ushtruar funksionet ekzekutive (ministrave të rinj u duhet kohë që të formojnë kabinetet e tyre dhe të marrin vetë njohuritë për çështjet e hapura). Interesi publik sugjeron që të pritet deri të paktën kulmi i epidemisë të përfundojë qartë.

Tjetri argument është se garda e vjetër, që ishte inxhiniere e rënies së Qeverisë, është forcë e shpenzuar dhe e frikësuar politike. Ajo e sheh se populli po largohet prej saj; frikësohet se do të humbë fuqinë, për shkak të sjelljeve të saj në të kaluarën. Tani është një mace në qosh, që po i kalon koha. Macet në qosh janë të rrezikshme, gjithsesi. Nëse kam të drejtë të mendoj se kjo gardë e vjetër nuk është duke vepruar në interesin më të mirë të Kosovës, ka arsye të mira për ta mbajtur larg fuqisë sa më shumë që të jetë e mundur.

(Andrea Lorenzo Capussela është ekspert juridik, me përfshirje të gjatë në Kosovë dhe autori i librit “Shtetndërtimi në Kosovë: demokracia, korrupsioni dhe BE-ja në Ballkan”, botuar në shqip nga KOHA)