“Ai që shkruan për budallenjtë, audiencën e madhe e ka të sigurt”

Mishërimi i pesimizmit dhe e romantizmit gjerman, Artur Shopenhauer njihet kryesisht për veprat “Bota si vullnet dhe përfaqësim”, “Metafizika e dashurisë”, “Baza e moralit”, “Si të sillemi me gratë” etj.

Arthur Schopenhauer lindi në Gdansk, më 22 shkurt 1788, si djali i një biznesmeni kozmopolit dhe një nëne që pëlqente letërsinë. Jetoi gjithnjë i pavarur, duke mos mbajtur asnjëherë një post akademik me pagesë.

“Pavarësia e mjeteve”, shprehej Shopenhauer, “është parakusht i pavarësisë së mendimit”.

Jetoi tridhjetë vjet i vetmuar, në murin e studios varur një portret të Kantit, kurse në tryezën e punës një statujë të Budës. Për kënaqësi lexonte The Times, i binte flautit dhe asistonte në operën e Frankfurtit.

Nocioni i vullnetit, pikëpamjet mbi motivimin apo dëshirat njerëzore, zënë vendin themelor në mendimin e tij: thelbi i ekzistencës, që përbën çdo gjë, një ide që do të ketë ndikim të thellë tek Friedrich Nietzsche. Nisur nga kjo pikëpamje, soditja estetike merr një kuptim të ri.

Zbulimi i filozofisë indiane do të lë gjurmë të pashlyera në mendimin filozofik të autorit, si pasojë e leximit të “Upanishadëve” – tekste të shenjta që formojnë bazën e saj teorike.

“Siç dihet, filozofia ime mohon çdo përqasje që mund të bëhet midis jetës njerëzore dhe konceptit të ekzistencës së lumtur”, shprehej Schopenhauer.Thelbi i filozofisë së tij më vonë do të përshfaqej si një devizë e pesimizmit ngushëllues.

Schopenhauer njihet për mizantropinë e tij, pak më pak i njohur për dashurinë ndaj moralit. Ishte nga ata filozofë që inkurajoi njerëzit të tregojnë paralelisht egoizëm dhe mëshirë. Egoizmi kundër moralit, sensi i përbashkët ndaj moralit praktik.

Progreset mahnitëse në shkencë dhe teknologji bënë që shekulli XIX të ishte një shekull optimist. Prezantimi i Hegelit për historinë e Perëndimit si një Bildungsroman, historia e realizimit të “arsyes” në çështjet njerëzore kishte mbërthyer mendimin e epokës.

Megjithatë, Schopenhauerio ishte i vetmi filozof që deklaroi pesimizmin e tij, duke e konsideruar historinë e Hegelit si një trillim të pashpirt. Progresi, që ai trumbeton, është një mashtrim: jeta ishte, është dhe gjithmonë do të jetë vuajtje: “orvatjet e rrekshme për të shmangur vuajtjet nuk bëjnë tjetër veçse ndryshim forme”.

Sipas tij, larg nga krijimi i një Zoti të dëshiruar, apo i surrogatos së tij, të “arsyetimit” hegelian, bota është diçka që “nuk duhet të ekzistojë”.

I panjohur deri në dekadën e fundit, filozofi më i famshëm në Evropë vdiq në vitin 1860. Shkrimet e tij mbi estetikën, moralin dhe psikologjinë ushtruan ndikim të rëndësishëm mbi mendimtarët dhe artistët e shekullti XIX dhe XX.Disa nga aforizmat e tij më të njohura:

“Ai që shkruan për budallenjtë, audiencën e madhe e ka të sigurt”.

“Për njeriun e pajisur me inteligjencë, vetmia ofron dy avantazhe: para së gjithash të jetë vetëmeveten dhe, së dyti, të mos jetë me të tjerët”.

“Edhe për më jetëgjatët, jeta është shumë e shkurtër në lidhje me projektet e bëra”.

“Çfarë i bën filozofët? Guximi për të mos mbajtur asnjë pyetje në zemër”.

“Pasuria është si uji i kripur, sa më shumë të pish, aq më i etur je. Kjo vlen edhe për lavdinë”.

“Miku i të gjithëve nuk është miku i askujt”