Shkëmbimi i territoreve, negociatë e fshehtë dhe e rrezikshme

Nga David L. Phillips/ BalkanInsight

Negociatat kërkojnë diskrecion, larg nga shkëlqimi i shqyrtimit publik. Sidoqoftë, nevoja për diskrecion duhet të jetë e ekuilibruar me gjithëpërfshirjen, në mënyrë që palët e interesuara të investohen në rezultatin dhe të bindin zgjedhësit e tyre që të mbështesin rezultatin e negociatave. Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi dhe homologu i tij serb, Aleksandar Vuçiç, po takohen dyer të mbyllura për të diskutuar një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve midis Kosovës dhe Serbisë.

Thaçi ka hedhur poshtë idenë e diskutueshme të ‘rregullimit të kufijve’. Përveç Federica Mogherini, Përfaqësuesja e Lartë e BE-së për Punë të Jashtme dhe Siguri, askush nuk e di se çfarë kanë diskutuar Thaçi dhe Vuçiq. Edhe anëtarët e ekipit negociues të Kosovës janë në errësirë. Nuk është e lehtë për të mbajtur sekrete, veçanërisht për një çështje me rëndësi të tillë kombëtare.

Thuhet se Thaçi dhe Vuçiç planifikojnë të shpallin një marrëveshje për të shkëmbyer territoret pak para takimit të tyre të ardhshëm në Paris më 1 korrik.

Sipas një personaliteti të shquar të Kosovës, këto janë kushtet e marrëveshjes:

Serbia do të pranojë të njohë Kosovën.

Kosova do ta lërë Mitrovicën e Veriut dhe katër komuna veriore në Serbi.

Kosova do të marrë katër deri në shtatë fshatra në Luginën e Preshevës, të cilat aktualisht janë pjesë e Serbisë. Këto fshatra nuk mund të formojnë një territor të afërt.

Liqeni i Gazivodës, i cili është vendimtar për furnizimin me energji elektrike dhe ujë të Kosovës, do të bëhet një territor i besueshëm nën mbikëqyrjen e një organizate ndërkombëtare (p.sh. NATO). Një Asociacion i Komuniteteve të Minoriteteve Serbe (ASM) do të themelohet në pjesë të tjera të Kosovës ku banojnë serbët. ASM do të jetë përgjegjës për planifikimin urban dhe rural. Marrëveshja hesht në minierat e Trepçës, që përfshin territore në të dy vendet. (Dështimi për të trajtuar statusin e Trepçës ngre pyetjen: Kush përfiton?)

Shkëmbimi territorial ka precedentë. Në vitin 1947, Serbia transferoi shtatë fshatra në rrethin e Gjilanit në Preshevë: Stanec, Maxhere, Peceno, Ranatovce, Depçe, Caravajka dhe Sefer.

Fshatrat e tjerë u transferuan në Bujanoc: Dobrosin dhe Konculj, si dhe fshatrat malore të Bujanovcit, Pribovacit dhe Zarbincës. Këto 11 fshatra janë gjithsej rreth 85 kilometra katrorë.

Në vitin 1959, 45 banesa të rajonit të Rashkës u transferuan në Kosovë. Një pjesë e Leshak dhe Zubin Potok gjithashtu u bashkuan me Kosovën. Vendimi për këto ndryshime territoriale u mor vetëm nga Beogradi. Në atë kohë, statusi politik i Kosovës ishte i kufizuar në një rajon autonom brenda Serbisë.

Marrëveshja Thaçi- Vuçiç për të shkëmbyer territore është një marrëveshje e keqe për disa arsye:

Vuçiç nuk ka votat në parlament për të ndryshuar kushtetutën e Serbisë dhe për të ratifikuar marrëveshjen. Njohja e Serbisë për Kosovën është thelbësore për marrëveshjen.

Marrëveshja nuk do të adresojë anëtarësimin e Kosovës në BE dhe OKB-së. Mendimi i dëshiruar nuk është një lojë kumari e pranueshme.

Zbatimi i marrëveshjes do të institucionalizonte paqëndrueshmërinë, duke izoluar fshatrat shqiptare në Preshevë dhe në veri të Kosovës, duke krijuar kështu geto të ngjashme me Gazën.

Asociacioni i Komuniteteve të Minoriteteve Serbe për serbët e Kosovës në jug të vendit do të shkaktonte trazira dhe në fund të fundit do të nxiste kërkesat e tyre për tërheqje nga Kosova.

Politika e Kosovës do të bëhet edhe më e polarizuar nëse detajet mbahen nga ekipi negociues i Kosovës. Parlamenti i Kosovës do të debatojë ashpër marrëveshjen me shoqërinë aq thellë të ndarë. Ndarjet sociale do të përkeqësohen dhe mund të shkaktojë dhunë ndëretnike. Bosnja gjithashtu mund të përjetojë një rinovim të dhunës nëse Republika Serbska kërkon të bashkohet me Serbinë.

Marrëveshja është gjithashtu e keqe për marrëdhëniet e jashtme të Kosovës. Mbajtja e Kancelares Angela Merkel në errësirë do të tjetërsojë lidershipin gjerman, i cili ka qenë i vendosur për integritetin territorial të Kosovës.

Një marrëveshje prapa kurrizit tw saj do të minojë mbështetjen e Gjermanisë për liberalizimin e vizave, lidhjet ekonomike dhe përparësitë e tjera të Kosovës.

Pozicioni i Uashingtonit është i paqartë. Zyrtarët amerikanë tregojnë se ata do të mbështesin atë që palët do të prodhojnë. Ky pozicionim është si një braktisje e lidershpit amerikan në një vend ku pikëpamjet e Amerikës me të vërtetë janë të rëndësishme.

Çdo marrëveshje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, pa pëlqimin e Gjermanisë dhe Shteteve të Bashkuara, do të dështojë. Gjermania dhe SHBA janë kritike për integrimin euroatlantik të Kosovës.

Duke shkuar përpara, negociatat duhet:

Të përfshijnë anëtarëve të ekipit negociues të Kosovës dhe informimin e liderëve të opozitës. Jo më takime me dyer të mbyllura midis Thaçit dhe Vuçiqit.

Duhet kërkuar pjesëmarrja nga një zyrtar amerikan në të gjitha takimet. Nuk ka ekskluzivitet për zyrtarët e BE.

Ekziston një alternativë ndaj ndarjes: ndërtimi i shtetit dhe krijimi i një shoqërie të përbashkët në të cilën mbrohen dhe promovohen interesat e të gjitha komuniteteve në Kosovë. Në vend që të fokusohet në hollësitë e rregullimit të kufijve, Thaçi dhe bashkësia ndërkombëtare duhet të kenë një vizion afatgjatë dhe të insistojnë në njohjen e Kosovës pa kushte. Çdo gjë më pak e bën Thaçin një bashkëpunëtor në tradhtinë dhe ngacmimin e Beogradit.

David Phillips është Drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave në Institutin e Studimit të të Drejtave të Njeriut të Universitetit Columbia. Ai shërbeu si Këshilltar i Lartë i Departamentit të Shtetit gjatë administratave të Presidentëve Clinton, Bush dhe Obama. Phillips është autori i “Liberating Kosovo: Diplomacia detyruese dhe ndërhyrja e SHBA” (Universiteti i Harvardit, Shkolla Kennedy).